Tusagassiutinut ingerlatitaq: Qujanaq, taamaattorli Kangerlussuarmut malersuinersi uninniarli.
Arctic Circle Business aamma GE Sisimiut qujavugut Naalakkersuisunut ilaasortaq Simon Simonsen AG-mi 6. Juni saqqummersumi tusagassiuutinut nalunaaruterput akisimammagu. Maannakkut nunatsinni angallanneq pillugu oqaloqatigiinnerup aallartinnera iluarisimaarnarpoq, pineqartut tamarmik tusarneqarlutik minnerunngitsumillu ernummassutigisavut akissutisisinnaassallutigit. Tamatumunnga qujavugut.
Kangerlussuarmi takornariaqarnikkut ineriartupiloorneq
Taamatuttaaq Simon Simonsen-ip Kangerlussuarmi takornariaqarnikkut ineriartortitsineq taperserlugu takornariartaatinut talittarfeqarnikkut aaqqiissutissap suliarineqarnissaata pilersaarusiornera aallartissimammagu qujavugut. Siunissamummi neriulluaqaagut. Kisitsisimmi qiviarutsigit ukioq manna takornariartaatinut ilaallutik Kangerlussuarmiittussat 13.000 missaaniissangatinneqarput takornarissallu unnuineri 10.000-init amerlanerussangatinneqarlutik. Qujanaq takornariaqarnikkut annertuumik suliaqartoqarnera taperserneqarmat, tamannami nalunaarusiarpassuarni taakkartorneqarneq ajorpoq. Assersuutitullu taaneqarsinnaavoq Deloitte-p nalunaarusiamini maannakkut pissutsit aallaavigalugit takornariaqarnerup siuariartornera minillugu nalunaarusiorsimammata, illuatungaanili mittarfissualiornissamut kingunissat naatsorsornerini takornariaqarnerup annertusiartornissaa procentinik aalajangersimasunik qaffakkiartuaarnissaa tagginneqarsimavoq. Tamanna illuinnaasiorneruvoq uparuarneqartariaqarlunilu, maannakkummi angallannikkut aaqqissuussaanerput malillugu, Kangerlussuaq nunatsinnut isaavittut inissisimagaluartoq takornariaqarnikkut ineriartorneq PIUVOQ assortorneqarsinnaanngilarlu.
Tamatuma saniatigut Kangerlussuaq imarpik qulaallugu angallannermi ajornartoortoqartillugu miffigineqarsinnaajuartarpoq, pilersaarutaalersullu piviusunngussappata Keflavik-ip mittarfia atorneqartalerpat, nunatsinni aningaasat kaaviiaartussaagaluit annaaneqassapput.
Kangerlussuarmi takornariaqartitsinikkut ineriartorneq annertuvoq. Tammajuitsussarsiorluni piniariartitsisartunut koncessioninik tunniussisoqaqqammerpoq, taamatullu uagut ilisimasagut aallaavigalugit unnuisarfinnik arfineq marlunnik inunnik 70-inik unnuisoqarsinnaasunik nappaasoqartussanngorpoq. Taamaaliortoqarpallu unnuisinnaasut Kangerlussuarmi eqqaanilu unnuiffissat katillugit 800-t pallinneqassapput, tassa nunatsinni qaffasinnerpaajussaaq.
Piniariartitsisarfissatut nunaminertat immikkoortinneqartut UNESCO aqqutigalugu nunarsuarmioqatigiit kingornussassaattut eriagisassatut immikkuullarissutullu akuerisaanissaanik suliniummut tulluartuupput, Sisimiut Kangerlussuullu eqqaanni qangaaniilli piniartarfitoqqat piniariaatsillu atorlugit nunarsuarmiit tamarmiit tammajuitsussarsiortunit misigineqarsinnaassapput. Tamannalu Kangerlussuarmut, Qeqqata Kommunianut nunattalu karsianut iluaqutaassaaq.
Kangerlussuup iluarsaanneqarnera qanoq akeqassava?
Simon Simonsen-ip AG-mi oqariartuutigaa pisortaqarfik Kangerlussuup mittarfiata iluarsartuunneqarnissaanik pisariaqartitsineq pillugu ersarissumik aaqqissuussaalluartumillu suliaqartoqarsimasoq, tassami ilisimatitsissutigigamiuk pissutsit piviusut imaattut mittarfik imarpik qulaallugu angallassinernut atorneqassaguni piumasaqaatinullu naammassinnissinnaassaguni annertuumik aningaasaliiffigineqaqqittariaqartoq. Kisitsimmik allassimasoqanngilaq, taamaattorli Sermitsiaq 8. juni saqqummermat oqarpoq iluarsartuussineq 700 mio. kr.-inik akeqassasoq.
ACB aamma GE Sisimiut isumatigaat taakkua aningaasarpassuusut, taamaattorli SWECO-p nalunaarusiaa paarisarput periarfissaliussanik 9-nik imaqarpoq. Akisunerpaarlu tassani periarfissaliussani 458 mio. kr.-inik naleqarpoq. Taamaattumik eqqarsarnartipparput, sooq Simon Simonsen-ip kisitsit 700 mio. kr. atormagu. Paasissutissat tutsuiginartut qaqinneqartariaqarput, naatsorsuutigaarpullu Simon Simonsen kisitsisinut uppernarsaatinik piaartumik nassiussaqassasoq. Taakkua saniatigut Kangerlussuup Kulusuullu mittarfiisa tiguneqarnerini bloktilskudi 1993-imi 93,1 mio. DKK-nik qaffanneqarpoq , taakkualu Kangerlussuup mittarfiata ingerlaqqinnerani iluarsartuunneqarnissaanilu atorneqarsinnaasariaqarput.
Taamatuttaaq pissusissamiusuussaaq angallannermi minnermi akitsuutit mittarfinnut assigiinngit-suni annertussusissai saqqummiunneqartuugunik, angalasunullu Nuuk/Ilulissat/Kangerlussuaq-miit ingerlaqqittunut qanoq annertussuseqassanersut ersarissumik saqqummiunneqartariaqarpoq, tamatumani nunap immikkoortui tamarmik ilisimatinneqassapput siunissami akiulertussat qanoq isikkoqassanersut. Akitsuutit maanna atuuttut atuutilertussallu pillugit takussutissiornissaq ajornanngilaq, pingaaruteqarpormi innuttaasut inuussutissarsiortullu aalajangertoqartinnagu kingunissat ilisimallugit isummersoqataanissaat, tamattami kingunissat pillugit ilisimasassat amingaatigaagut.
Mittarfiit sorsunnersuup aappaanneersut
Simon Simonsen AG-mi ilisimatitsivoq maannakkut timmisartuussisarnerit qanganitsersimasut, ullumikkullu maannakkut mittarfiup Kangerlussuarmi inissisimaffini inissisimaffiginavianngik-kaluaraa. Tamannalumi aamma bankit pisortaanniit, mittarfiutileqatigiinniit, atorfilittaniit allarpassuarnillu oqariartuutigineqarpoq Kangerlussuup ameerikkarmiunit sananeqarsimasup atorneqaqqissinnaannginnera oqariartuutigineqartarpoq.
Pissutsilli maanna imaapput, mittarfiit taamanikkut sananeqarsimasoq aamma ullumikkut ajunngequterpassuaqarmata, tassami silap pissusaa, tikikkuminassuseq sanaartornikkullu akikinnerusumik periarfissaqartitsineq atuupput. Soorlumi aamma Nuummi talittarfeqarneq eqqarsaatigalugu Hans Egede ukiut 300-t matuma siorna tulammalli suli inissisimaffik taanna atorneqarpoq pitsaaquteqarlunilu.
Puigorneqassanngilarmi maannakkut mittarfik isaaviusoq sorsunnersuup aappaani sananeqarpoq. Taamaapportaaq nunat kimmut kangimullu qanitagut eqqarsaatigalugit. Keflavik Island-imi, Vagar Savalimmiuni, Iqaluit Nunavummi taavalu Labradorimi Goose Bay tamarmik sorsunnersuup aappaani sananeqarnikuummata. Taakkuami nalaattornerinnakkut sakkutuunik USA-p Europallu akornanni assartuineq kisiat siunertaralugu sananeqanngillat. Taakkualu misissuinerpassuit ukiuni arlalinni ilisimasaqarluartunit ingerlanneqarsimasut aallaavigalugit aalajangerneqarput.
Keflavik, Vagar, Iqaluit aamma Goose Bay suli atorneqarput, taakkualu tamarmik nunanut pineqartunut iluaqutaapput. Keflavik Reykjavikkimiit akunneq ataaseq atorlugu ornitassaavoq, taamatullu Vagar aammaTorshavnimiit taamatut tikinniagassaalluni. Nunatsinni illoqarfiit akornanni aqqusineqanngilaq, taamaattumillu mittarfimmit isaaviusumiit illoqarfiit pingaarnersaannut akunneq ataaseq timmisartumik ingerlaviusarluni. Taamaattumik kaammattuutigerusupparput imarpik qulaallugu mittarfiup inissisimaffigisaata malersorneqarunnaarnissaa. Kangerlussuaq aallaavigalugu aamma ineriartortoqarsinnaavoq.
